Thời đại Hùng Vương có nhiều truyền thuyết được lan truyền mãi trong dân gian thể hiện rõ tinh thần đoàn kết của cộng đồng các dân tộc Việt.
Truyền thuyết bọc trăm trứng
Truyền thuyết kể rằng thủy tổ dân tộc Việt Nam là Kinh Dương Vương, hiện còn có mộ tại làng An Lữ, Thuận Thành, Bắc Ninh. Kinh Dương Vương làm vua vào khoảng năm Nhâm Tuất (hơn 2000 năm trước Công nguyên).
Kinh Dương Vương lấy con gái Thần Long là vua hồ Động Đình sinh một con trai đặt tên là Sùng Lãm, sau nối ngôi vua cha niên hiệu là Lạc Long Quân. Lạc Long Quân lấy con gái Đế Lai ở động Lăng Xương là Âu Cơ sinh ra một bọc một trăm trứng, nở ra một trăm người con trai là tổ tiên của người Bách Việt. Lạc Long Quân phong cho con trưởng làm Hùng Vương nối ngôi, sau đó dẫn 49 người con xuống biển còn Âu Cơ mang 50 người lên non.
Hùng Vương lên ngôi vua, đặt quốc hiệu là Văn Lang, đóng đô ở Phong Châu (Bạch Hạc, Phú Thọ). Các đời vua sau đều gọi là Hùng Vương và có tất cả 18 đời.
Truyền thuyết về Phù Đổng Thiên Vương Thánh Gióng
Truyền thuyết kể về người anh hùng thần thoại Thánh Gióng cưỡi ngựa sắt, đội nón sắt, dùng thanh kiếm sắt đánh tan giặc Ân và “bay” lên trời từ đỉnh núi Sóc Sơn vào đời vua Hùng thứ 6.
Truyền thuyết bánh Chưng, bánh Dày
Vua Hùng thứ 6 muốn chọn con hiền nối ngôi nên ban lệnh thi cỗ. Lang Liêu dùng cơm nếp chế ra bánh chưng - bánh giầy. Vua thấy Lang Liêu hiếu thảo, chế ra 2 loại bánh quý nên truyền ngôi.
Truyền thuyết Sơn Tinh - Thủy Tinh
Để kén rể cho con gái Mị Nương, vua Hùng Vương thứ 18 thách cưới Sơn Tinh (Thần Núi) - Thủy Tinh (Thần Nước) nếu ai mang voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao đến trước sẽ chiến thắng. Sơn Tinh là người đã mang lễ vật đến trước nên cưới được Mị Nương. Thủy tinh ôm hận trở về dâng nước lũ đánh Sơn Tinh. Sơn Tinh cùng nhân dân đã kiên cường chống đỡ và đẩy lui Thủy Tinh.
Truyền thuyết về Chử Đồng Tử
Trong một lần ngao du, công chúa Tiên Dung - con vua Hùng thứ 18 đã gặp chàng trai nghèo Chử Đồng Tử và kết duyên vợ chồng. Hai vợ chồng cố gắng làm ăn, tầm sư học đạo và được truyền bảo vật quý.
Không ngờ, bảo vật này lại khiến vua Hùng cho rằng họ tạo phản nên đem quân đến bắt. Bất ngờ, cả vùng đất nơi Chử Đồng Tử và Tiên Dung ở bất ngờ bay lên trời, để lại đầm sâu mang tên Nhất Dạ Trạch
Truyền thuyết về cột đá thề
Tương truyền, Thục Phán An Dương Vương khi được vua Hùng thứ 18 truyền ngôi đã thề nguyện muôn đời bảo vệ non sông gấm vóc mà vua Hùng trao lại và đời đời hương khói thờ tự vua Hùng.
Truyền thuyết về Mai An Tiêm
Vì câu nói “Của biếu là của lo, của cho là của nợ” mà Mai An Tiêm - con nuôi vua Hùng bị đẩy ra đảo hoang. Nhặt được hạt giống, Mai An Tiêm mạnh dạn gieo, chăm sóc giống cây lạ và đã cho ra loại quả dưa hấu có vị ngọt mát, ăn đỡ khát, khỏe người. Nhờ đó mà Mai An Tiêm được vua tin tưởng, cho trở lại cung đình.