Cách bảo quản sữa mẹ sau khi hút ra ngoài: Làm sao để lưu trữ?

Sữa mẹ là thức ăn hoàn chỉnh và lý tưởng nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, vì thế ngoài việc cho trẻ ti mẹ trực tiếp, nhiều bà mẹ chọn cách hút sữa ra ngoài, lưu trữ và bảo quản sữa mẹ. Nghe tưởng chừng đơn giản nhưng mẹ cần biết cách bảo quản sau khi hút sữa ra ngoài để đảm bảo duy trì chất lượng sữa.

Trong bài viết dưới đây, Bác sĩ Nguyễn Thị Lương, Trung tâm Sản Phụ khoa Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội chia sẻ cách bảo quản sữa mẹ sau khi vắt hay hút ra ngoài để đảm bảo chất lượng sữa mẹ tốt và an toàn cho trẻ sử dụng, tránh lãng phí.

Vì sao cần bảo quản và lưu trữ sữa mẹ?

Lý do phổ biến nhất của việc hút sữa ra ngoài, bảo quản và lưu trữ sữa mẹ là để trẻ có thể tiếp tục tận hưởng nguồn sữa mẹ bổ dưỡng khi mẹ sắp trở lại công việc sau thời gian nghỉ thai sản. Ngoài ra còn có những lý do sau: (1)

• Bầu ngực của mẹ luôn trong trạng thái căng tức sữa, phải hút ra ngoài để giảm đau và áp lực lên vú khi cương sữa.
• Trẻ ti mẹ chưa tốt nhưng mẹ vẫn muốn cho trẻ bú sữa mẹ.
• Để chồng hoặc gia đình phụ giúp cho trẻ bú sữa.
• Để bầu ngực được rỗng, kích thích tạo tiết sữa mẹ dồi dào.
• Để duy trì nguồn sữa mẹ cho trẻ khi mẹ phải tạm thời ngừng ti mẹ do đang dùng thuốc hoặc nhập viện điều trị không thể cho trẻ bú mẹ.

Mỗi sáng trước khi đi làm, mẹ nên vắt sữa càng nhiều càng tốt. Khi đến công ty, mỗi khi bầu ngực căng sữa, mẹ có thể vắt ra rồi bảo quản sữa mẹ để mang về cho trẻ bú. Thực hiện việc vắt sữa đều đặn sẽ giúp nguồn sữa mẹ được duy trì.

Mẹ có thể vắt sữa bằng tay hoặc dùng máy hút sữa bằng tay hoặc bằng điện. Trước khi vắt hay hút sữa, phải rửa tay thật sạch bằng xà phòng và nước sạch. Nếu không có xà phòng và nước sạch, mẹ hãy dùng dung dịch khử trùng có ít nhất 60% cồn.

Nếu sử dụng máy hút sữa, mẹ hãy kiểm tra cẩn thận các bộ phận máy hút và đường ống đảm bảo sạch sẽ. Nếu sử dụng chung máy hút sữa tại cơ quan làm việc, mẹ hãy đảm bảo rằng đường ống và bình chứa được sạch sẽ, luôn khử trùng trước khi sử dụng.

Lưu trữ sữa mẹ sau khi vắt

Bác sĩ Lương chia sẻ, chất lượng sữa mẹ sau khi vắt hoặc hút ra chịu ảnh hưởng rất nhiều vào dụng cụ lưu trữ.

Tùy vào điều kiện và nhu cầu sử dụng mà mẹ chọn dụng cụ lưu trữ sữa mẹ phù hợp, có thể bằng thủy tinh hoặc nhựa, miễn là loại được sản xuất dành riêng để lưu trữ, bảo quản sữa mẹ và không chứa bisphenol A (BPA - có ký hiệu tái chế số 7). (2)

Thêm vào đó, mẹ hãy nhớ dán nhãn và ghi rõ ngày giờ vắt hoặc hút sữa để thuận tiện cho việc bảo quản và sử dụng.

1. Bình trữ sữa

Dụng cụ lưu trữ sữa mẹ phổ biến nhất là bình trữ sữa. Có hai loại chất liệu bình trữ sữa là bình thủy tinh và bình nhựa có nắp đậy kín. Bình thủy tinh được lựa chọn nhiều hơn vì bình nhựa có thể bị biến dạng khi trữ đông sữa, rất dễ vỡ.

Tuy vậy, bình thủy tinh cũng có thể bị sứt mẻ hoặc vỡ nếu không được sử dụng đúng cách. Do đó mẹ nên đọc kỹ hướng dẫn sử dụng sản phẩm trước khi dùng. Không được trữ sữa trong bình bị mẻ hoặc nứt. Cũng không lưu trữ sữa mẹ trong các chai nhựa sử dụng 1 lần. (3)

Để lưu trữ sữa mẹ bằng bình trữ sữa được hiệu quả và an toàn, mẹ cần vệ sinh bình sạch sẽ bằng dung dịch rửa chuyên dụng, rửa sạch bằng nước, để thật khô rồi mới đổ sữa vào. Lưu ý, hãy để lại một khoảng trống, không nên đổ sữa quá đầy.

2. Túi trữ sữa

Ngoài bình trữ sữa, túi trữ sữa chuyên dụng cũng được nhiều mẹ lựa chọn vì sự tiện lợi, tiết kiệm chi phí và tránh chiếm quá nhiều diện tích bảo quản trong tủ lạnh. Khi chọn mua túi trữ sữa, mẹ cần chọn túi của thương hiệu uy tín để tránh tình trạng túi bị rách, nứt khi đông lạnh khiến sữa bị nhiễm khuẩn. Một số chất dẻo trong những loại túi kém chất lượng có thể ảnh hưởng đến các thành phần dinh dưỡng có trong sữa mẹ.

Khi lưu trữ sữa mẹ bằng túi trữ chuyên dụng, mẹ chỉ nên cho khoảng 60 - 120ml sữa vào túi để tránh lãng phí khi không sử dụng hết, quá trình làm lạnh và rã đông cũng nhanh hơn. Tương tự như trữ sữa bằng bình, mẹ cũng đừng đổ sữa vào túi quá đầy vì chất lỏng khi đông lại sẽ giãn nở. Ép hết không khí ra ngoài, bịt kín miệng túi và đặt vào trong tủ đông nơi nhiệt độ luôn duy trì ở mức âm độ, hạn chế di chuyển túi quá nhiều lần trong quá trình bảo quản.

Tuy nhiên, vì túi trữ sữa có thể bị rách, rò rỉ và dễ nhiễm bẩn hơn so với bình trữ sữa có chất liệu cứng cáp, nên mẹ hãy đặt các túi vào hộp bảo quản thực phẩm bằng nhựa cứng có nắp đậy kín để đảm bảo an toàn. Tuyệt đối không lưu trữ sữa mẹ trong các túi nhựa thông thường được sử dụng chung trong gia đình.

Hướng dẫn bảo quản sữa mẹ đúng cách

Nếu mẹ chưa biết cách bảo quản sữa mẹ sau khi hút ra để đảm bảo dinh dưỡng trong sữa mẹ và an toàn cho trẻ khi sử dụng, hãy tham khảo cách làm dưới đây:

1. Bảo quản trong tủ lạnh

Sau khi vắt hoặc hút sữa xong, mẹ hãy đổ sữa ngay vào túi hoặc bình trữ sữa. Dán nhãn, ghi rõ ngày giờ rồi cất ngay sữa vào tủ lạnh. Đây là phương pháp bảo quản sữa mẹ đúng chuẩn khoa học. Thời gian bảo quản là khác nhau giữa ngăn mát và ngăn đông tủ lạnh.

2. Bảo quản khi không có tủ lạnh

Trường hợp không có tủ lạnh hoặc không thể bảo quản sữa mẹ vào tủ lạnh ngay vì một lý do nào đó, mẹ có thể để sữa ở nhiệt độ phòng dưới 26°C. Tuy nhiên, sữa mẹ chỉ sử dụng tốt nhất trong 4 giờ. Đồng thời, cần tránh để sữa ở nơi có bức xạ, ánh nắng mặt trời hoặc các nguồn nhiệt khác.

Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) hướng dẫn điều kiện để sữa mẹ đạt chất lượng tốt nhất như sau: (4)

Nơi bảo quản, nhiệt độ và thời gian bảo quản Tình trạng sữa mẹ Nhiệt độ phòng

(19 đến 26°C)

Ngăn mát tủ lạnh

(<4°C)

Ngăn đông tủ lạnh

(-18 đến -20°C)

Sữa mẹ mới vắt/hút Tốt nhất 4 giờ Tốt nhất 4 ngày Tốt nhất 6 tháng

Có thể để tới 12 tháng

Sữa mẹ rã đông 1-2 giờ Tốt nhất 1 ngày Không làm đông lại sữa mẹ đã rã đông Sữa mẹ trẻ bú còn (trẻ chưa dùng hết sau mỗi cữ bú) Sử dụng trong vòng 2 giờ sau khi bé bú còn. Nếu trẻ không dùng nữa hãy bỏ đi khi quá 2 giờ.

Một số lưu ý cần nhớ

Nghiên cứu cho thấy, sữa mẹ bảo quản dù trong ngăn mát hay ngăn đông tủ lạnh càng lâu thì lượng vitamin C bị mất đi càng nhiều. Một lưu ý quan trọng khác mẹ cần biết là sữa mẹ sẽ thay đổi để đáp ứng nhu cầu của trẻ.

Sữa mẹ vắt ra khi trẻ ở giai đoạn sơ sinh sẽ không đáp ứng đủ nhu cầu của trẻ khi được vài tháng tuổi. Ngoài ra, hướng dẫn bảo quản sữa mẹ có thể khác nhau trong trường hợp trẻ sinh non hoặc trẻ mắc bệnh lý cần nhập viện chăm sóc đặc biệt.

Khi lưu trữ sữa mẹ, cần dán nhãn và ghi rõ ngày giờ vắt/hút sữa trên bình/túi trữ sữa trước khi bỏ vào ngăn mát hoặc ngăn đông tủ lạnh. Việc thường xuyên đóng mở cửa tủ lạnh có thể làm thay đổi nhiệt độ ảnh hưởng đến chất lượng sữa mẹ được bảo quản.

Trường hợp sữa mẹ vắt ra không có ý định sử dụng trong vòng 4 ngày, mẹ hãy đông lạnh ngay để đảm bảo chất lượng sữa mẹ. Khi đông lạnh, hãy chia nhỏ lượng sữa vừa đủ cho một cữ bú của trẻ để tránh lãng phí. Không đổ sữa mẹ vào túi/bình trữ sữa quá đầy, hãy chừa một khoảng trống. Dù rã đông sữa theo cách nào cũng phải sử dụng ngay và vứt bỏ sữa thừa sau khi trẻ bú xong. Không bao giờ đông lạnh lại sữa đã rã đông.

Nếu mẹ đi du lịch hoặc cần vận chuyển sữa đến một nơi khác, hãy bảo quản sữa trong túi đá giữ nhiệt, tối đa 24 giờ. Sau đó hãy bảo quản trong tủ đông nếu chưa cần dùng đến.

Cách rã đông và hâm nóng sữa mẹ

Bác sĩ Lương hướng dẫn, rã đông sữa mẹ cần thực hiện theo nguyên tắc vào trước - ra trước, luôn luôn rã đông sữa cũ nhất trước. Cách rã đông tốt nhất là để sữa mẹ trong ngăn mát tủ lạnh qua đêm cho rã đông hoàn toàn trước khi sử dụng. Nếu cần ngay, mẹ có thể ngâm sữa đông lạnh trong thau nước ấm hoặc đặt dưới vòi nước ấm đang chảy.

Sau khi sữa rã đông hoàn toàn, hãy lắc nhẹ túi/bình trữ sữa để phần váng sữa và sữa trộn lẫn vào nhau rồi đổ vào bình sữa cho trẻ bú. Mẹ đừng lắc quá mạnh vì có thể làm phân hủy một số chất dinh dưỡng có giá trị ở trong sữa.

Sữa mẹ sau khi rã đông vẫn an toàn cho trẻ bú, không cần hâm nóng. Mẹ có thể cho trẻ uống trực tiếp nếu trẻ thích uống lạnh. Nếu trẻ thích uống sữa ấm, mẹ có thể làm ấm sữa bằng cách cho bình sữa vào thau nước ấm hoặc đặt dưới vòi nước ấm đang chảy. Tuyệt đối không rã đông hoặc hâm nóng sữa mẹ trong lò vi sóng bởi có thể phá hủy các chất dinh dưỡng trong sữa mẹ và tạo ra các điểm nóng có thể làm bỏng miệng của trẻ.

Khi hâm nóng sữa, mẹ cần chú ý đậy kín bình sữa, hâm nóng trong nước ấm. Kiểm tra nhiệt độ sữa trước khi đưa vào miệng trẻ bằng cách nhỏ vài giọt lên cổ tay, sữa chỉ nên ấm chứ không được quá nóng. Lắc nhẹ bình sữa để trộn đều chất béo bị tách ra trong quá trình hâm nóng.

Sữa đã rã đông và hâm nóng chỉ sử dụng trong vòng 1 giờ, nếu trẻ không bú hết hãy vứt bỏ, tuyệt đối không đông lạnh lại sữa đã rã đông. Làm sạch bình sữa và các vật dụng cho trẻ bú để đảm bảo sữa mẹ không bị nhiễm khuẩn.

Các câu hỏi thường gặp

1. Sữa mẹ trữ đông có tốt không?

Sữa mẹ là thức ăn hoàn chỉnh và lý tưởng nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Khi mẹ sản xuất nhiều sữa hơn so với nhu cầu của trẻ, sữa nên được vắt/hút ra ngoài và bảo quản trong ngăn mát hoặc ngăn đông tủ lạnh để sử dụng về sau.

Rất nhiều bà mẹ thắc mắc rằng liệu sữa mẹ rã đông có hàm lượng dinh dưỡng tương đương sữa mẹ tươi hay không? Sự thật là sữa mẹ tươi có giá trị dinh dưỡng cao nhất, tiếp đến là sữa được làm lạnh và đông lạnh.

Sữa rã đông là lựa chọn thay thế tuyệt vời trong trường hợp muốn lưu trữ sữa mẹ sử dụng lâu dài hoặc không có sữa mẹ tươi. Sữa mẹ đông lạnh có hàm lượng dinh dưỡng và kháng thể tương đương như sữa mẹ tươi, chỉ mất đi một lượng nhỏ chất dinh dưỡng nhưng vẫn có thể cung cấp cho trẻ nguồn dinh dưỡng cần thiết. Quan trọng là mẹ cần biết cách bảo quản sữa mẹ sau khi vắt tay hoặc hút máy ra ngoài để bảo toàn giá trị dinh dưỡng của sữa.

2. Sữa mẹ rã đông có mùi hoặc trông khác với sữa mẹ tươi không?

Màu sắc của sữa mẹ có thể thay đổi đôi chút tùy thuộc vào chế độ ăn uống của mẹ. Ngoài ra, sữa mẹ rã đông có thể có mùi hoặc độ đặc khác với sữa mẹ mới vắt nhưng vẫn đảm bảo an toàn cho trẻ sử dụng. Nếu nhận thấy trẻ từ chối bú sữa rã đông, mẹ có thể rút ngắn thời gian bảo quản sữa mẹ lại.

3. Có thể thêm sữa mẹ mới vắt vào sữa đã trữ đông không?

Mẹ có thể thêm sữa mẹ mới vắt vào sữa đã làm lạnh hoặc đông lạnh. Tuy nhiên, cần làm nguội hoàn toàn sữa mẹ mới vắt trong tủ lạnh hoặc máy làm mát bằng túi đá trước khi cho sữa vào túi/bình trữ sữa đã làm lạnh hoặc đông lạnh trước đó. Tuyệt đối không cho sữa mẹ ấm vào sữa đã đông lạnh vì sẽ khiến sữa đông lạnh tan một phần.

Để tìm hiểu các gói thai sản và sinh con tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, mẹ vui lòng liên hệ đến:

Hy vọng qua bài viết này mẹ đã biết cách lưu trữ và bảo quản sữa mẹ khoa học để duy trì chất lượng sữa mẹ được vắt/hút ra, đảm bảo an toàn cho trẻ khi sử dụng. Chúc cho hành trình nuôi con bằng sữa mẹ của mẹ sẽ dễ dàng và thật nhiều niềm vui!